Ustavni sud Bosne i Hercegovine je u predmetu broj U 2/18 usvojio zahtjev devet delegata Vijeća naroda Republike Srpske za ocjenu ustavnosti člana 2. stav 1. Zakona o danu Republike Srpske („Službeni glasnik RS“ broj 113/16). Utvrđeno je da osporena odredba, koja glasi: „Na osnovu potvrđene volje građana Republike Srpske, 9. januar se utvrđuje kao dan RS“, nije u skladu sa članom I/2. Ustava Bosne i Hercegovine, članom II/4. Ustava Bosne i Hercegovine u vezi sa članom 1.1. i članom 2.a) i c) Međunarodne konvencije o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije i članom 1. Protokola broj 12 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda te članom VI/5. Ustava Bosne i Hercegovine. Osporena odredba je ukinuta i određeno je da prestaje da važi narednog dana od dana objavljivanja odluke u „Službenom glasniku Bosne i Hercegovine“. Ustavni sud se u odluci pozvao na relevantne stavove iz svojih odluka o dopustivosti i meritumu br. U 3/13 i U 10/16. Pri tome je Ustavni sud naglasio da se ni predmetnom odlukom, kao ni Odlukom broj U 3/13 ne dovodi u pitanje postojanje samog praznika dan Republike Srpske. Također, ni tom odlukom, a ni Odlukom broj U 10/16 ne dovodi se u pitanje, ne isključuje i ne ograničava nadležnost Narodne skupštine Republike Srpske da raspiše referendum o tome kojeg datuma će se proslavljati dan Republike Srpske.
Podsjećamo, Ustavni sud BiH je 26. novembra 2015. godine prvi put utvrdio da je neustavan 9. januar kao dan RS.
-Nesporno je da je izbor 9. januara za obilježavanje Dana Republike u osporenom članu 3.b) Zakona o praznicima inspiriran 9. januarom 1992. godine kada je održana Skupština srpskog naroda u BiH, bez učešća pripadnika bošnjačkog i hrvatskog naroda i Ostalih i donijeta Deklaracija, kao izraz političke volje samo jednog, srpskog naroda- navodeno je između ostalog u ranijoj odluci Ustavnog suda BiH.
Historija 9. januara kao dana RS počela je na isti dan 1992. godine, kada je u hotelu "Holiday Inn" u Sarajevu Skupština srpskog naroda proglasila takozvanu republiku srpskog naroda u Bosni i Hercegovini kao nezavisnu cjelinu unutar Bosne i Hercegovine, s ciljem da je pripoji Jugoslaviji, koja se tada već raspadala. Ta odluka je donesena jednostrano i bez drugih naroda i građana u BiH. Ta skupština je održana suprotno svim evropskim preporukama. Prema toj odluci, Republika Srpska je trebala ostati sastavni dio Jugoslavije.
Od tog dana, u ovom bh. entitetu većinska srpska vlast 9. januar obilježava kao svoj praznik i krsnu slavu, kršeći pri tome odluku Ustavnog suda BiH.
Bošnjaci i Hrvati u RS proteklih godina nisu slavili 9. januar kao dan tog entiteta. Inače, smatra se da je 9. januara 1992. godine ozvaničen početak politike podjela, zločina i genocida.
U Mišljenju Venecijanske komisije ukazano je na to da izbor 9. januara za obilježavanje Dana Republike kao praznika entiteta može biti problematičan, između ostalog, zbog činjenice da Deklaracija predstavlja jednostrani akt koji nisu podržali ostali, nesrpski narodi koji žive u Republici Srpskoj.
Međutim, ni raniju presudu Ustavnog suda BiH vlasti u Republici Srpskoj nisu priznali, pa su u septembru 2016. održali referendum o danu RS, na kome se 99,79 posto građana izjasnilo da žele da obilježavaju 9. januar kao dan ovog entiteta.
Ustavni sud BiH poništio je rezultate tog refrenduma. Narodna skupština RS je zatim donijela novi zakon o praznicima, gdje je uvrstila i spomenuti referendum kao argument za obilježavanje 9. januara kao dana RS. Tako je NSRS djelimično izmijenila zakon o praznicima, ali i dalje nije bila ispoštovana odluka Suda.
No, sada je Ustavni sud BiH odlučujući po apelaciji devet delegata, Bošnjaka i Hrvata, u Vijeću naroda Republike Srpske ocjenjivao i izmijenjeni zakon i utvrdio da 9. januar ne može biti dan RS.
