Valentin Incko (Inzko), visoki predstavnik u BiH poslao je pismo vlastima u Tuzlanskom kantonu i dao svoje mišljenje o ustavnosti odluke sazivanja sjednice Skupštine od strane nove parlamentarne većine na kojoj je i smijenjena Vlada koju predvodi SDA.
- Nedavni događaji u Tuzlanskom kantonu ozbiljno su ugrozili vladavinu prava i predstavljaju prijetnju po stabilnost i neometano funkcioniranje institucija u ovom kantonu. Uslijed niza radnji koje su poduzete 31. decembra 2020. godine, naročito uključujući pokušaje jednog od zamjenika predsjednika Skupštine da sazove i održi „sjednicu Skupštine“ s predstavnicima političkih stranaka koje čine novu većinu u Skupštini, kao i odluku Vlade Tuzlanskog kantona u vezi s nastupanjem vanrednih prilika i naknadnim usvajanjem niza pravnih akata od strane Vlade u takvim vanrednim prilikama, zanemaren je važeći ustavni i pravni okvir i mogle bi nastupiti i posljedice koje u znatnoj mjeri nadilaze politički spor zbog kojeg su takve mjere u prvom redu i pokrenute. U takvim okolnostima, želio bih s vama podijeliti svoje pravno mišljenje i predložiti daljnje korake - navodi se na početku Inckovog pisma.
Dalje se navodi:
- S obzirom da bi se u vezi s prethodno navedenim pitanjima mogli pokrenuti postupci pred sudovima, posebno pred Ustavni sudom federacije BiH, stavovi iskazani u nastavku navedeni su bez prejudiciranja budućih odluka sudova, u slučaju da se ova pitanja iznesu pred njih. Kao prvo, napominjemo da je dana 16. decembra 2020. nova većina u Skupštini Tuzlanskog kantona pokušala smijeniti Vladu i dio rukovodstva Kantonalne skupštine, ali da je ova inicijativa propala nakon što je predsjednik Kantonalne skupštine Žarko Vujović, koji je kasnije podržan od strane zamjenika predsjednika Borisa Krešića, pozvao na vitalni nacionalni interes.
S tim u vezi važno je podsjetiti da pozivni pravni okvir, koji je sadržan u članu V.2.7a Ustava FBiH, članu 26b Ustava Tuzlanskog kantona kao i članu 68 Poslovnika o radu Skupštine TK predviđa da ukoliko se više od jednog predsjedavajućeg ili zamjenika predsjedavajućeg zakonodavnog organa u kantonu pozove na vitalni nacionalni interes, za usvajanje takvog akta potrebna je većina glasova unutar svakog od klubova konstitutivnih naroda zastupljenih u datoj Skupštini.
Za razliku od postupaka koji je pokrenut na jednoj od konstitutivnih naroda ili dvotrećinske većine jednog od klubova konstitutivnih naroda, takvo pozivanje ne podliježe razmatranju od strane Vijeća za zaštitu vitalnog interesa pri Ustavnom sudu - navedeno je u pismu.
Međutim, važno je da se takav postupak, koristi odmjereno i isključivo u svrhu zaštite legitimnih interesa jednog ili više konstitutivnih naroda. Promjena većine u Skupštini TK koja dovodi do izglasavanja nepovjerenja ne mora nužno otvoriti takva pitanja.
U pogledu pokušaja sazivanja i održavanja paralelne „sjednice skupštine“ i „akata“ koji su tom prilikom doneseni, poslovnik o radu skupštine TK, koji je usvojen na osnovu odredbi Ustava FBiH i Ustava TK jasno predviđa da sjednicu Skupštine saziva zamjenik predsjednika Skupštine isključivo u slučaju kada je predsjednik spriječen da to učini ili kada predsjednik odbije da sazove sjednicu (član 59.).
Nijedan od ova dva uslova nije bio ispunjen kako bi se omogućilo da zamjenik predsjednika Lejla Vuković sazove paralelnu sjednicu.
Ovaj događaj očigledno nije ispunio neophodne zakonske uslove da bi se ista smatrala sjednicom skupštine, pa se shodno tome akti doneseni na toj sjednici ne mogu smatrati validnim.
Odgovor koji je uslijedio nakon ovakve nezakonite sjednice predstavljala je odluka kantonalne vlade da se na vanrednoj sjedinici održanoj 31. 12 2020. godine proglasi stanje vanrednih prilika, da se naknadno usvoji budžet TK za 2021. godini i Zakon o izvršenju osiguranja.
Iako se članom 45. Ustava TK kantonalna vlada ovlašćuje da donosi posebne zakonodavne mjere od vitalnog značaja za kantona koje spadaju u nadležnost kantonalne skupštine, na to se može pozivati isključivo nakon ispunjavanja svih specifičnih uslova predviđenih u istom članu, u kojem se izričito predviđa, da „moraju postojati“ vanredne prilike, za vrijeme trajanja opasnosti po zemlju i kanton i kada postoji objektivna onemogućenost da se sazove skupština TK“.
Član 45. Ustava Tuzlanskog kantona glasi u vanrednim prilikama za vrijeme trajanja opasnosti po zemlju i kanton i kada postoji objektivna mogućnost da se sazove skupština kantona, vlada kantona je ovlaštena da donosi od vitalnog značaja za kanton iz nadležnosti skupštine kantona, kojima se ne mogu derogirati prava i slobode utvrđene ustavom FBiH, ovim ustavom i drugim propisima. Propis donesen u skladu sa prethodnim stavom vlada Kantona će odmah po prestanku okolnosti zbog kojih skupština kantona nije mogla zasjedati, podnijeti skupštini kantona na potvrđivanje.
Pored toga kao kumulativni uvjet također se predviđa i to da takva vanredna situacija čini „objektivno nemogućim“ sazivanje kantonalne skupštine“. Sama činjenica da je vlada na dan kada je sazvna redovna sjdnica skupštine prihvatila postojanje stanja vanrednih prilika prema članu 45. Ustava ukazuje na slabost takvog argumenta.
Činjenica da je ovo pozivanja nastupilo kao odgovor na pokušaj sazivanja paralelne „sjednice“ koja nije bila zakonito sazvana pokazuje da je njegova prvenstvena namjera bila da se odgovori na političke interese i na spremnost da se ponište radnje koje je navodno preduzela „Skupština“ tog istog dana.
Zahvaljujući tome može se ozbiljno sumnjati u to jesu li ispunjeni kumulativni uslovi propisani članom 45. Ustava koji bi opravdali da vlada preuzme specifične nadležnosti skupštine i jesu li vanredne prilike uistinu objektivno onemogućile sazivanje sjednice skupštine.
Zbog činjenice da „paralelna“ sjednica nije legalno sazvana ista nije ispunila neophodne zakonske uslove da bi se mogla smatrati sjednicom Skupštine, a akte donesene na toj sjednici stoga ne bi trebalo smatrati validnim.
Nije bilo ni opravdano prema članu 45. Ustava TK da Vlada prihvati nastanak vanrednih prilika niti da preuzme obavještenje za donošenje propisa koji inače spadaju i nadležnost kantonalne skupštine. Skupština u svojim rukama drži ključ za razrješavanje situacije u ovom kantonu. Shodno tome, pozivam organe vlasti TK da hitno sa zovu sjednicu skupštine u cilju usvajanja zakonodavnih akata koji su od ključnog značaja za građane kantona, uključujući i budžet TK za 2021. te zakon o izvršenju budžeta za 2021. godina. Da bi to bilo uspješno, važno je da predsjednik skupštine TK Žarko Vujović sazove sjednicu skupštine bez dalje odgađanja - navedeno je u pismu Valentina Incka.
