Klinički centar Univerziteta u Sarajevu u srijedu je potvrdio kako je pacijent za kojeg se sumnjalo da je zaražen majmunskim boginjama - pozitivan. To je ujedno prvi potvrđeni slučaj ove bolesti u Bosni i Hercegovini.

Inače, majmunske boginje su virusna zoonoza, što znači da se virus na ljude prenosi sa životinja i imaju simptome veoma slične onima koji su se ranije javljali kod pacijenata sa velikim boginjama, iako je bolest klinički manje teška.

Bolest je prvi put otkrivena kod majmuna 1958. godine, a prvi slučaj oboljevanja kod ljudi zabilježen je 1970 godine.

Institut Batut je na svojoj stranici objavi ono što bi trebalo da znate o majmunskim boginjama od prevencije, do zaraze i daljeg postupanja u takvim situacijama.

Uzročnik majmunskih boginja: Glavni uzročnik je dvolančani DNK virus koji pripada porodici Poxviridae, rodu Ortopoxvirus koji uključuje i viruse variole (variola major i variola minor), kravljih boginja (cowpox) i vakcinije (vaccinia).

Inkubacioni period: Period inkubacije iznosi šest do 14 dana, a može varirati od pet do 21 dan.

Klinička slika: Klinička slika majmunskih boginja kod ljudi je slična kliničkoj slici velikih boginja, ali znatno blaža. Majmunske boginje počinju groznicom i jezom, glavoboljom, bolovima u mišićima i leđima i iscrpljenošću, a može se javiti kašalj i bol u grlu.

Razlika između majmunskih boginja i velikih boginja

Glavna razlika između simptoma majmunskih boginja i velikih boginja je u tome što kod majmunskih boginja može doći do uvećanja limfnih čvorova (limfadenopatija).

Uvećani limfni čvorovi se javljaju na vratu (submandibularni i cervikalni), pazuhu (aksilarni) ili preponama (ingvinalni) i javljaju se na obje strane tijela ili samo na jednoj.

U periodu od jedan do tri dana, ponekad i duže, nakon pojave groznice, kod pacijenta se razvija ospa, koja često počinje na licu , u 95 posto slučajeva, a zatim se širi na ekstremitete – dlanove i tabane u 70 posto slučajeva i druge dijelove tijela – oralna sluzokoža, genitalije, konjuktive, rožnjača.

Osip prolazi kroz faze makule, papule, vesikule, pustule i kruste koje na kraju otpadnu. Bolest obično traje dvije do četiri sedmice. U laboratorijskim i biohemijskim analizama dominira leukocitoza, povišene transaminaze, nizak nivo uree u krvi i hipoalbuminemija.

Pri postavljanju dijagnoze bolesti moraju se uzeti u obzir i druge bolesti praćene ospom, kao što su varičela, morbili, bakterijske infekcije kože, šuga, sifilis i alergije na lijekove. Limfadenopatija tokom prodromalnog stadijuma bolesti može biti klinička karakteristika za razlikovanje majmunskih boginja od varičele, morbila.

Komplikacije majmunskih boginja uključuju encefalitis, tešku dehidrataciju kao posljedicu povraćanja i dijareje ili otežanog pijenja zbog lezija u ustima, tonzilitis, faringitis, edem očnih kapaka i konjuktivitis, stvaranje ožiljaka, posebno su značajni ožiljci rožnjače koji dovode do opsežnih i trajnih oštećenja vida, komplikacije od respiratornog trakta su rijetke.

Prema podacima iz literature, pretežno iz afričkih zemalja, smrtnost kod potvrđenih, vjerovatnih i/ili mogućih slučajeva majmunskih boginja u prosjeku iznosi 8,7 posto, odnosno majmunske boginje uzrokuju smrt kod jedne od 10 osoba koje obole od ove bolesti.

Kod oboljelih van Afrike nije bilo zabilježenih smrtnih ishoda. Rizik od razvoja teške kliničke slike bolesti je veći kod osoba sa oslabljenim imunitetom.

Period zaraznosti: U prethodnim godinama je prijavljeno samo ograničeno interhumano širenje majmunskih boginja, sa procijenjenim stopama sekundarnog javljanja od 0.3–10.2 posto. Stopa sekundarnog javljanja od 50 posto uočena je kod porodičnih kontakata.

Inficirane osobe su zarazne jedan dan prije izbijanja ospe, pa do 21 dana nakon početnih simptoma, ili dok se na svim lezijama na koži ne formiraju kruste uz prestanak drugih simptoma. Tokom perioda inkubacije osoba nije zarazna.

Način prenošenja

Virus majmunskih boginja se prenosi sa životinje na čovjeka, ili sa čovjeka na čovjeka i to direktnim prenosom (ugrizom ili ogrebotinom, kontaktom sa tjelesnim tečnostima ili materijalom lezije, putem kapljica respiratornog trakt, seksualni kontakt kao moguć put prijenosa) ili indirektnim prijenosom (konzumiranje nedovoljno termički obrađenog mesa, preko kontaminiranih predmeta ili kontaminirane odjeće ili posteljine).

Prenos sa životinje na čovjeka može nastati direktnim kontaktom sa krvlju, tjelesnim tečnostima ili kožnim i mukoznim lezijama zaraženih životinja.

Mogući rizik za prenošenje virusa je i konzumacija neadekvatno kuhanog mesa i drugih životinjskih proizvoda zaraženih životinja.

Prenos sa čovjeka na čovjeka nastaje kao posljedica bliskog kontakta sa respiratornim izlučevinama i kapljicama, kao i lezijama kože zaražene osobe ili svježe kontaminiranih predmeta.

Prenos putem kapljica iz respiratornog trakta obično zahtjeva produženi kontakt licem u lice sa oboljelom osobom pa se zdravstveni radnici, članovi domaćinstva i drugi bliski kontakti aktivnih slučajeva smatraju osobama u povećanom riziku od oboljevanja.

Prenos majmunskih boginja je moguć i preko placente sa majke na fetus ili prilikom bliskog kontakta tokom i nakon rađanja. Iako je direktni kontakt dominantan put prenošenja virusa, u ovom trenutku nije jasno da li se majmunske boginje mogu prenijeti posebno putem seksualnog kontakta.

Potrebna su dodatna istraživanja da bi se bolje razumio ovaj rizik.

Ulazno mjesto: Virus ulazi u tijelo čovjeka kroz oštećenu kožu (čak i kod nevidljivih mikrotrauma), respiratorni trakt ili sluzokožu (oči, nos ili usta).

Prevencija

Prevencija majmunskih boginja podrazumijeva primjenu opštih i specifičnih mjera prevencije. Podizanje svijesti o faktorima rizika i edukacija ljudi o mjerama koje mogu preduzeti u cilju smanjenja izloženost virusu glavna je strategija prevencije majmunskih boginja.

Smanjenje rizika od prenošenja virusa sa čovjeka na čovjeka i kontrola pojave epidemije postiže se kroz epidemiološki nadzor i brzu identifikaciju novih slučajeva oboljevanja.

Zdravstveni radnici i članovi domaćinstva su u većem riziku od infekcije. Zdravstveni radnici koji brinu o pacijentima sa sumnjom ili potvrđenom infekcijom virusom majmunskih boginja, ili koji rukuju uzorcima oboljelih, treba da primijenjuju standardne mjere prevencije i kontrole infekcije i koriste ličnu zaštitnu opremu.

Ako je moguće, preporučuje se da osobe koje su prethodno vakcinisane protiv velikih boginja vode brigu o oboljelima.

Izolacija zaraženih pacijenata, bilo u zdravstvenim ustanovama ili kućnim uslovima, važna je mjera suzbijanja infekcije. Izolacija je potrebno da traje sve dok se sve lezije ne povuku i dok se ne formira novi sloj kože.

Smanjenje rizika od prenosa zoonoza podrazumijeva izbjegavanje nezaštićenog kontakta sa divljim životinjama, posebno bolesnim ili mrtvim, uključujući njihovo meso, krv i druge dijelove i izlučevine (ovo se odnosi na prevenciju u oblastima gdje se majmunske boginje ednemske).

Izbjegavati kontakt sa bilo kojim materijalom koji je bio u kontaktu sa bolesnom životinjom. Pored toga, sva hrana koja sadrži životinjsko meso ili dijelove mora biti temeljno kuhana prije jela. Određene zemlje su uvele propise koji ograničavaju uvoz glodara i primata prevashodno majmuna iz endemskih zemalja za majmunske boginje.

Životinje u azilima, zoološkim vrtovima i slično, a koje su potencijalno zaražene majmunskim boginjama treba izolovati od drugih životinja, a sve životinje koje su možda došle u kontakt sa zaraženom životinjom treba da se stave u karantin i da se posmatraju tokom 30 dana da li ispoljavaju simptome majmunskih boginja.

Sprovoditi redovnu higijenu ruku nakon kontakta sa zaraženim životinjama ili ljudima, pranje ruku sapunom i vodom ili korištenje sredstava za dezinfekciju ruku na bazi alkohola. Vakcinacija je specifična mjera prevencije.

Nekoliko ranijih opservacionih studija u periodima nakon prestanka vakcinacije protiv velikih boginja pokazalo je da je vakcinacija protiv velikih boginja bila oko 85 posto efektivna u prevenciji majmunskih boginja. Dakle, prethodna vakcinacija protiv velikih boginja može rezultirati blažom kliničkom slikom bolesti.

Međutim, treba imati u vidu da je od primjene vakcine protiv velikih boginja prošlo više od 40 godina, kao i da vakcinalni imunitet nije bio potpun i doživotan. Dokazi o prethodnoj vakcinaciji protiv velikih boginja obično se može naći kao ožiljak na nadlaktici.