Od nastanka EU, ideja je bila tjesno povezivanje zemalja koje bi, možda, jednog dana mogle da postanu nekakve Sjedinjene Evropske Države. Međutim, posljednjih godina je ta ideja pala u zapećak. Kakve su linije podjela u Evropi?
U govoru pred Evropskim parlamentom o budućnosti Evrope, irski premijer Leo Varadkar poziva na jedinstvo zemalja EU. Globalno gledano, kaže, EU je unija malih zemalja. "Samo zajedno smo jaki."
Samo nekoliko sati kasnije, većina Donjeg doma parlamenta u Londonu odobrila je zakon o Brexitu koji je predložila konzervativna britanska vlada.
Za to vrijeme u Berlinu Sebastijan Kurz se, prvi put otkako je izabran za austrijskog kancelara, sastao sa kancelarkom Angelom Merkel.
Kurz predvodi vladu u kojoj je i desničarska Slobodarska partija Austrije (FPÖ). "Više Evrope" Kurz ne želi, posebno ako to podrazumijeva "više izbjeglica".
Angela Merkel je u Parizu bila gošća francuskog predsjednika Emanuela Makrona. On se predstavlja kao veliki reformator Evrope.
Četiri ovonedeljna događaja, koja govore o aktuelnom stanju Evrope, prije svega o tome koliko je Evropa trenutno podijeljena: sa jedne strane imamo one poput Makrona ili Varadkara, koji se zalažu za još intenzivniju evropsku saradnju, na drugoj strani su ljudi kao što su Kurz ili Mej, koji se zalažu za nacionalno pitanje ili čak žele da napuste EU.
Više je riječ o kaleidoskopu
Da li EU može da se podijeli na zagovornike i protivnike ideje o "više Evrope"? Na prvi pogled izgleda kao da su veliki skeptičari na Istoku, među novim članicama EU, dok se stare, zapadne zemlje EU, više zalažu za ideju snažnije integracije – sa velikim izuzetkom Velike Broitanije.
Posmatrajući Mađarsku, Poljsku i nešto manje Češku, socijaldemokratski (SPD) poslanik u Evropskom parlamentu Jo Lajnen primjećuje podjelu po liniji istok-zapad. Istovremeno navodi i suprotne primjere – Bugarsku i Rumuniju:
"Tamo su na vlasti veoma proevropski nastrojene vlade. S druge strane "ne bi stavio ruku u vatru da su Danci i Šveđani vatreni proevropljani."
Danijel Gros, direktor briselskog Centra za evropske političke studije, smatra da je gruba podjela na Istok i Zapad pogrešna: „Jug bi htio više EU, sa ministrom finansija eurozone, bankarskom unijom i euroobveznicama. Istok bi više EU sa više strukturnih fondova i manje ograničenja slobode kretanja radnika. Neki – države Baltika, ali i Mađarska – priželjkuju snažnije zalaganje EU kada se radi o sigurnosnim pitanjima, vezano za Rusiju. Njemačka, kao i Italija i Grčka, bi voljele više solidarnosti kada je riječ o izbjegličkoj politici.
"Grosov zaključak: "Nema podjele, već je, kao i obično, riječ o kaleidoskopu."
Lajnen posebno naglašava dve stvari koje dijele Evropljane:
"I dalje imamo dvije velike teme koje nisu riješene: ekonomsku i finansijsku krizu, koja je dovela do podjele sjever-jug, i talas migracije gdje imamo podjelu istok-zapad. Dakle, u zavisnosti od teme, unutar Evrope ima višestrukih podjela."
Šta je još zajednička osnova?
Dugo vremena cilj "da se Unija šta jače poveže" nije bio dovođen u pitanje. Ali produbljivanje integracije kao da je naišlo na zid kada su Francuzi i Holanđani 2005. na referendumima odbacili evropski ustav. Ipak je riječ o zemljama koje su među osnivačima EU.
Jo Lajnen smatra da bi EU posebno trebalo da ima u vidu građane, jer „građani imaju slične interese: hoće siguran, dobar život, dakle unutrašnju i vanjsku sigurnost, naravno i radno mjesto koje omogućava pristojan život i dobar ambijent.
U svim nacionalnim parlamentima jačaju stranke koje nastoje da ograniče utjecaj EU ili žele da je demontiraju.
Kako bi se spriječilo da nakon izbora 2019. godine još više desničarskih populista dođe u Evropski parlament "veoma je važno da se ove godine ljudima kaže šta sa Evropom želi da se postigne".
Potrebno je uraditi više praktičnih stvari za građane, kao što je ukidanje rominga ili zakon o zaštiti životne sredine i potrošača, dodaje Lajnen.
Za sada bez Sjedinjenih Evropskih Država
S druge strane, dva najnovija pokušaja političara da se ponovo pokrene velika evropska ideja nisu se pokazala uspješnim. Uoči nedavnih izbora za Bundestag, predsjednik Evropske komisije Žan-Klod Junker je pokrenuo ideju o brzom proširenju evrozone i zone Šengena, po mogućstvu na sve članice EU.
Reakcija je bila brza i oštra. Šef njemačkih Liberala (FDP) Kristijan Lindner - za kojeg se tada vjerovalo da će biti dio njemačke vlade – rekao je: "Gospodin Junker pogrešno ocjenjuje situaciju." U medijima su komentatori sarkastično govorili o novim finansijskim paketima pomoći za Rumuniju i Bugarsku.
Drugi primjer je Martin Šulc, bivši predsjednik Evropskog parlamenta, danas lider njemačkih Socijaldemokrata. Krajem decembra Šulc je istakao cilj da se do 2025. godine postignu Sjedinjene Evropske Države, ocjenivši da bi oni koji to ne žele trebalo da napusti EU.
Viđeni političar bavarske Hrišćansko-socijalne unije Aleksander Dobrint tada je za Šulca rekao da je "radikalni Evropljanin": "Takvo zalaganje za više Evrope, znači manje Njemačke."
"Suprotni svjetovi" Njemačka i Francuska
Za buduću njemačku vladu od velike važnosti će biti zalaganje Emanuela Makrona za "ponovno uspostavljanje suverene, ujedinjene i demokratske Evrope", postavljanje evropskog ministra finansija i poseban budžet za eurozonu. Kako će dosadašnja, a vjerovatno i buduća kancelarka Angela Merkel na to reagirati, još uvijek se ne zna. U svakom slučaju je uvjerena u značaj tijesne francusko-njemačke veze.
Štefan Zajdendorf, zamjenik predsjednika Njemačko-francuskog instituta iz Ludvigsburga, smatra da ta saradnje nije važna samo za te dvije zemlje, već i za čitavu EU i njeno očuvanje. Baš zato što su dvije zemlje toliko različite: "Saradnja sa Francuskom je toliko uspješna zato što je Francuska tradicionalno suprotni svijet Njemačkoj.“
Kada se ove dve države slože, to u Evropi često ima karakter "velikog kompromisa“, koji je za sve druge manje ili više prihvatljiv. "I to je u suštini do danas najveća dragocjenost te posebne veze."
