Kada su legendarni "Beatlesi" prvi put 1964. godine gostovali ovdje, u Njujorku, novinari su ih pitali: “Kako vam se čini Amerika”? Ringo Star (Starr), bubnjar ovog britanskog benda, koji je promijenio život generacija s druge polovine 20. stoljeća, lakonski je odgovorio: “Ništa posebno, samo skrenete lijevo kod Grenlanda”!
Nije čudo što su u ono vrijeme čupavi engleski muzičari imali provincijalni pogled na Ameriku kao geografsku odrednicu, jer dolazili su iz glavnog (najvećeg) grada Evrope, Londona.
No vremena su se brzo promijenila. Čak i tako slavni, mladi i nadobudni Englezi brzo su uvidjeli da Amerika nije samo kontinent, još manje samo država. Amerika je ideja. Tako je i Lenonu, Mekartiju, Harisonu i Staru, cijeloj klasičnoj postavi „Beatlesa“ za sva vremena, ova zemlja postala duhovna domovina.
Sarajevo - centar Evrope
Kao sijamski blizanci, Amerikanci i Evropljani u to doba su počeli isticati i svoje zajedničke postmoderne aspiracije. I to je, u jeku Hladnog rata, Ameriku potvrdilo kao eurocentričnu zemlju, strateška gravitacija Sjedinjenih Američkih Država duboko je utemeljena u evropsko tlo.
Pedesetak godina kasnije, potvrdu toga vidjeli smo kada je američki potpredsjednik Džo Bajden (Joe Biden), upravo u Sarajevu 19. maja 2009. godine, ponovio glavnu mantru američke vanjske politike u posljednjih sedam decenija: Evropa mora ostati nedjeljiva i slobodna, s demokratijom koja se nezaustavljivo širi na Istok. To je, naravno, i sigurnosni mozaik, koji je polako sklapan i od koga se neće nabrzinu odustati.
Onomad smo, pak, kao punu afirmaciju tog američko-evropskog kontinuiteta svjedočili kako je novi američki ambasador u Sarajevu Erik Nelson (Eric), uz ljubazni smiješak, ne trepnuvši okom, kao u partiji najozbiljnijeg pokera, Miloradu Dodiku saopćio da Amerika ostaje garant državnog opstanka Bosne i Hercegovine.
Da se zna! I da se Dodik i kompanija ne zanose kako će poslije Kosova, makar i samo propagande radi, u Beogradu moći besplatno rabiti Bosnu za domaću političku upotrebu.
Očito, Bosna je sami centar američke Evrope! Odmah desno od Brisela i Berlina.
Buntovnici bez razloga
Kada je Nelson predsjedavajućeg Predsjedništva BiH podsjetio šta je američki mandat u Sarajevu, u tom času i Srbija i Hrvatska, koje (pre)često ističu kako su “garanti” (?!) Dejtonskog mirovnog ugovora, izgledale su samo kao bankrotirani žiranti neke stare i pogrešne investicije.
Pa neće, valjda, Amerika prepustiti diletantima srce Evrope, na manje od tri sata leta do Bliskog istoka!
Šezdesetih godina minulog stoljeća, kada su, dakle, „Beatlesi“ pohodili Ameriku i kada je voda bila besplatna, a muzika se plaćala (danas je obrnuto – voda je flaširana, a pjesme džabe) od Lamanša do Bosfora, glavna je bila Trumanova doktrina, mora se to opet spomenuti! Ta američka strategija je spasila Evropu od sovjetskog ideološkog jednoumlja.
Ma koliko neki od nas s nostalgijom gledali na Titovu Jugoslaviju, valja reći da je i Josip Broz shvatio tu američku ulogu, priznajući to između redova prilikom susreta s predsjednikom Kenedijem (John Kennedy) u Vašingtonu 17. oktobra 1963. godine.
Nukleus tog zdravog atlantizma, Evropska zajednica (preteča Evropske unije), tada je već bila formirana (1. januara 1958. Rimskim sporazumom) kao duh buduće Evrope bez granica. Dakako, EU je dalje modificirana Ugovorom iz Mastrihta (1. novembra 1993.), te posljednji put Ugovorom iz Lisabona (2009). I da neke jugoslavenske republike nisu pravile (ruske) greške u koracima, svi zajedno bismo ušli u Evropsku uniju prije sovjetskih satelita Poljske, Češke, Slovačke, Mađarske, Rumunije i Bugarske.
Tako su u EU ulazili prvo oni s najmanje problema, a ne oni “najljepši”, da bi za kraj ostali ovi drugi, vječiti buntovnici bez razloga.
Čemu žurba u Beogradu
Kada je minule sedmice na tradicionalnoj globalnoj sigurnosnoj konferenciji u Minhenu zaključeno kako su transatlantski odnosi u krizi, a Amerika Donalda Trampa (Trump) u raskoraku s Evropom Angele Merkel i ostalih, bilo je malo onih koji nisu sagledali tu notornu istinu. Atmosfera u Minhenu bila je nalik "pogrebnoj", ustvrdio je “New York Times”, dok je londonski “Guardian” upozorio kako Trampova Amerika želi dokrajčiti Evropsku uniju.
Atlantizam je, možda, umoran, ali je ta ideja, unatoč svemu, još efikasna i vitalna. Doduše, na samitu u Njemačkoj se nije, kao nekada Barak Obama (Barack), slavio ovaj šef Bijele kuće, niti mu je čak upućen kurtoazni aplauz kada je potpredsjednik Majk Pens (Mike Pence) učesnicima prenio Trampove pozdrave. Ali se itekako salutiralo istom, starom američkom vjetru, koji je opuhao diktatore po Evropi i u Berlinu 1989. srušio gvozdenu sovjetsku zavjesu.
Zapravo, Amerikanci nisu imali nikad brojniju delegaciju u Minhenu. Predsjedavajuća Zastupničkog doma Nensi Pelosi (Nancy) na minhenskom je skupu, da ne bude zabune zbog Trampove ambivalencije, kazala kako NATO nikad nije bio potrebniji Americi, Evropi i svijetu.
Džo Bajden je u Minhenu, u ime one druge, ne Trampove Amerike, liderski obećao Evropi “vratit ćemo se sigurno”.
Zato se Beogradu i žuri, priznaje Ivica Dačić, da prije moguće predsjedničke smjene u Vašingtonu 2020. godine postigne razgraničenje s Kosovom za Trampovog mandata.
Uzalud žurba, ministre! Slušajući američkog ambasadora u Sarajevu, s Trampom ili bez njega, Amerika je više od jedne predsjedničke administracije. A i Bosna, bogami.
