Podaci Centralne banke BiH već mjesecima pokazuju rast kreditnih zaduženja i depozita, a plaćajući kamate na posuđeni novac te trpeći posljedice inflacije na vrijednost ušteđevine, građani, ali i svi sektori od svega imaju samo gubitke.

Ko štedi

Ukupni krediti na kraju novembra 2023. godine iznosili su 23,3 milijarde KM i u odnosu na prethodni mjesec veći su za 113,8 miliona KM, dok su u odnosu na isti mjesec prethodne godine veći za čak 1,33 milijarde KM. Istovremeno, ukupni depoziti domaćih sektora iznosili su 30,94 milijarde KM. Iznosi na računima veći su za 49,1 milion KM u odnosu na oktobar 2023., a u odnosu na novembar 2022. za čak 2,2 milijarde KM. Najviše štede građani, čiji su iznosi na računima za godinu porasli za 1,4 milijarde KM.

Dok na zaduženja plaćamo visoke kamate, vrijednost depozita “pojede” inflacija, čak i trenutna, mnogo niža nego do sada, od 1,7 posto.

- To je apsurd naše ekonomije, njene strukture i finansijskog sistema. Posljedice u segmentu depozita bile su još izraženije u posljednjih godinu i po ili dvije, kada smo imali inflaciju do 20 posto. Vrijednost novca tada se topila kao snijeg na suncu - kaže dr. Muharem Karamujić, profesor Ekonomskog fakulteta UNSA-e.

Tržište kapitala

Uzrok poraznom stanju, u kojem građani i privatni sektor ne znaju gdje investirati svojih 1,7 odnosno milijardu maraka, profesor Karamujić vidi u nepostojanju tržišta kapitala, a država je u obavezi da ga organizira.

- Ljudi ne znaju šta s novcem, a ne prebacuju ga u druge oblike jer nemaju povjerenje zbog ove političke situacije. Onima koji zarađuju ne preostaje ništa drugo nego da taj novac drže u banci, a kad pogledate ročnu strukturu štednje, vidite da su to uglavnom neoročena sredstva po viđenju. Zato oko 40 posto prihoda banaka dolazi od platnog prometa. Ako imamo 23 milijarde kredita i 31 milijardu depozita, jasno je da oko 8 milijardi trenutno “sjedi” u fnansijskom sistemu neiskorišteno - ističe Karamujić.

Imamo novac, snažnu dijasporu

- Negativni ekonomski trendovi, dodaje, mogu se promijeniti ako sami budemo promjena.

Očigledno je da imamo novac, snažnu dijasporu, izvan EU i samostalnost u kreiranju porezne politike, a sve što nam nedostaje predstavlja ekonomsku šansu da ogroman uvozni deficit okrenemo u svoju korist. Međutim, moramo birati kompetentne ljude s rezultatima da mijenjaju sistem koji odgovara samo manjini - kaže Karamujić.

Najviše se zadužuju građani, čija su zaduženja veća za 810,4 miliona maraka nego prije godinu, a padaju samo dugovi vladinih institucija.