Ruska kompanija Gazprom jutros u 8 sati po moskovskom vremenu je i zvanično prekinula snabdijevanje Evrope plinom preko Ukrajine, navodeći da su "prestale da postoje tehničke mogućnosti" za ovu operaciju, poslije isteka petogodišnjeg ugovora između Gazproma i ukrajinske kompanije Naftogaz.

Rusija, koja je nekada dominirala u snabdijevanju Evrope plinom preko Ukrajine, završava isporuku na Novu godinu usljed prestanka ugovora između dvije zaraćene zemlje, piše Reuters. 

Intezivirani napori

Gašenje najstarije rute za transport plina iz Rusije u Evropu označava kraj desetogodišnjeg perioda napetih odnosa, započetih nakon ruske aneksije Krima 2014. godine.

Evropska unija je intenzivirala svoje napore da smanji zavisnost od ruske energije nakon izbijanja rata u Ukrajini 2022. godine, tražeći alternativne izvore. Tečni prirodni gas (LNG) iz Katara i Sjedinjenih Američkih Država pomogao je EU da pronađe alternativne energente, dok gasovodi iz Norveške takođe doprinose snabdijevanju. Promjena je postala očigledna prošle godine, kada je ruski državni izvoznik plina, Gazprom, zabilježio gubitak od 7 milijardi dolara, prvi put od 1999. godine, uprkos pokušajima da poveća izvoz Kini kao novom kupcu. Preostali kupci ruskog plina preko Ukrajine, poput Slovačke i Austrije, takođe su pronašli alternativne izvore snabdevanja.

Portparol austrijskog Ministarstva energetike izjavio je u utorak da je, zahvaljujući kupovinama preko Italije i Nemačke i punjenju skladišta, snabdijevanje potrošača zagarantovano. Slovačka, iako neće imati nestašice, sada se suočava s dodatnih 177 miliona eura (184 miliona dolara) troškova za alternativne rute, saopštilo je njeno Ministarstvo ekonomije. Portparolka Evropske komisije navela je da su pripreme EU uključivale mjere energetske efikasnosti, razvoj obnovljive energije i fleksibilan gasni sistem.

- Evropska gasna infrastruktura je dovoljno fleksibilna da obezbijedi plin ne-ruskog porijekla za Centralnu i Istočnu Evropu putem alternativnih ruta. Od 2022. godine značajno je pojačana novim LNG kapacitetima za uvoz - rekla je Ana-Kaisa Itkonen.

Utjecaj na tržište

Analitičari predviđaju minimalan utjecaj na tržište zbog prekida tranzita, što je potvrđeno u utorak, kada su podaci ukrajinskog operatora plinskog tranzita pokazali da Rusija nije zatražila protok gasa za 1. januar kroz ukrajinski plinovod prema Evropi do 17:00 GMT.

Smatraju da je malo vjerovatno da će kraj ovog ugovora izazvati ponavljanje skoka cijena gasa u EU iz 2022. godine, jer su preostale količine relativno male. Tržište gasa je u utorak reagovalo minimalno, s evropskim referentnim cijenama gasa koje su završile na 48,50 eura po megavat-satu, uz blago povećanje tokom dana.

Druge rute

Rusija i bivši Sovjetski Savez su pola vijeka gradili veliki udio na evropskom tržištu plina, koji je na vrhuncu iznosio oko 35 posto, ali je rat u Ukrajini gotovo uništio taj biznis za Gazprom. Plinovod Jamal-Evropa preko Belorusije je također zatvoren, dok je ruta Sjeverni tok preko Baltičkog mora do Njemačke uništena 2022. godine.

Kombinovane rute su 2018. godine dostavile rekordnih 201 milijardu kubnih metara (bcm) plina u Evropu.

Rusija je 2023. godine isporučila oko 15 bcm plina preko Ukrajine, što je značajno manje u poređenju sa 65 bcm kada je posljednji petogodišnji ugovor počeo 2020. godine.

Jedina ruska plinska ruta koja i dalje funkcioniše je Turski tok (TurkStream), koji prelazi Crno more do Turske. TurkStream ima dvije linije – jednu za tursko domaće tržište i drugu za centralne evropske kupce.