Akademik Muhamed Filipović objavio je svoje životno djelo „Roman jedne biografije“. Prvi dio dvotomnog romana odnosi se na vrijeme od 1929. do 1989. godine. „Dnevni avaz“ u prilogu „Sedmica“ ekskluzivno će objavljivati dijelove ove knjige u kojoj se opisuju ukupna životna događanja koja su proizvela jednu ljudsku sudbinu i specifičnu biografiju čovjeka, Muhameda Filipovića.

Autor ne želi govoriti o sebi, niti da drugi govore o njemu, nego da zbivanja kroz koja je prošao pokažu šta je on, ko je on, kako je nastao, kako se razvijao i kakav je život ostvario.

Mjesto i vrijeme rođenja

Dječak koji je rođen trećeg avgusta 1929. godine u gradu Banja Luka, u porodici Sulejmanbega i Đulhanume Filipović i koji je bio treće i jedino preživjelo dijete rođeno u njihovom braku i prema svome amidži i najstarijem bratu svoga oca dobio ime Muhamed, bio je, kako se to kaže, kasno dijete.

Otac mu je u vrijeme njegovog rođenja imao više od sedamdeset godina, a majka je bila u kasnim tridesetim godinama. Nosio je prezime Filipović i to ne samo po ocu nego i po majci, koja je, također, bila iz velikog roda krajiških Filipovića. Sulejmanbeg je bio od ključkih Filipovića iz odžaka Sredice, dok je Đulhanuma bila iz odžaka kod Glamoča.

Muhamed je još u ranoj mladosti, kao jednogodišnji dječak, dobio nadimak Tunjo, a nadimak mu je dala dadilja Olga Puljić, rodom iz sela Ivanjska, koja je o njemu vodila brigu i dala mu nadimak Tunjo zbog toga što je prva riječ koju je izgovorio bila tunja, tj. rekao je: „Tunj, tunj.“ A mislio je na tunjino drvo pod kojim je porodica ljeti najčešće sjedila i gdje se pila jutarnja i kafa uobičajena poslije ikindije.

Kuća u kojoj je Muhamed rođen bila je tada u vlasništvu Muhamedbega Kulenovića, koji je bio rodom iz Starog Sela kod Varcar-Vakufa i u dalekom srodstvu sa Sulejmanbegom, a nalazila se u širokoj ulici s dvostrukim drvoredom visokih razgranatih stabala lipe, kestena i platana.

Rodni grad Muhameda Filipovića Banja Luka smješten je na srednjem toku rijeke Vrbas, zapravo na izlasku rijeke iz niza kanjona koji se redaju njenim tokom od Jajca do Banje Luke, a na mjestu njenog ulaska u ravnicu koja ima oblik lijevka, pa je po toj karakteristici i polje, koje nastaje na mjestu utoka rijeke Vrbanje u Vrbas, a završava se utokom Vrbasa u Savu, bilo nazvano Lijevče polje.

Centar Vilajeta Bosna i Bosanske krajine

Ulica u kojoj se nalazila Muhamedbegova kuća u vrijeme rođenja malog Muhameda zvala se ulica Muftije Džabića, a nosila je broj 38. Ulica, zapravo avenija, bila je smještena na desnoj obali rijeke i pružala se od mjesta zvanog Prvi Mlin ili naselja Podgaj i vodila do potoka Đurđevac, koji je cijelu desnu stranu gradskog područja presijecao na dva dijela.

Potok Đurđevac dao je ime i mahali Potok, koja je nastajala na prostoru od mjesta njegovog ulaska u gradski atar, kod turbeta poznatog kao Tekija, gdje se održavala proslava Đurđevdana, a završavala je kod nekadašnje Mejdanske džamije, gdje je počinjao atar mahale Mejdan.

Ulica Muftije Džabića vodila je od Podgaja do potoka Đurđevac, a od njega je do izlaska iz grada ili do naselja Rebrovac vodila ulica Dervišića, koja je prolazila kroz dvije mahale, od kojih se prva nazivala Kulmahala, a druga Muhadžirmahala. Oko te dvije ulice nizale su se mahale Podgaj, Mali i Veliki Ćorkovac, Stupnica, Potok, Mala Čaršija, Mejdan, Hazna, Ciganluk, Halilovac i dvije već naznačene mahale. Iza naselja Rebrovac nalazilo se romsko naselje zvano Vlaški Brijeg, koje je kasnije bilo preimenovano u Veseli Brijeg.

Taj dio Banje Luke bio je manji dio ukupnog gradskog teritorija i karakterističan po tome što je bio prošaran brojnim kompleksima zemljišta koje je domaće stanovništvo obrađivalo, a samo je na kraju mahale Mejdan, gdje se danas nalazi naselje Starčevica, postojao trag o tome da je nekada na tom prostoru bila neka ciglana, zbog čega se taj dio mahale nazivao Ćeremethana.

Ime je dobio po vrsti crijepa koji je proizvodila Ćeremethana, a koji se naziva ćeramide. Lijeva obala rijeke Vrbas, od Malte u Gornjem Šeheru do Malte kod Rebrovca, s jedne, i Malte u Bojića Hanu, s druge strane Vrbasa, tj. do završetka nekadašnjeg gradskog atara, obuhvatala je naselja Gornji Šeher, Gornja i Donja Hiseta, Ciglane, Podpećine, Čaršija, Dolac, Ciganluk, Pobrđe, Petrićevac i Pavlovac i navedene mahale i naselja na desnoj obali rijeke sve do kraja gradskog atara obilježenog imenima Bojića Han i Malta.

Taj grad je, još od vremena prvog valije Bosanskog vilajeta i osnivača Donjeg Grada ili moderne Banje Luke, poznatog vakifa gradnje veličanstvene džamije Ferhadije, koju je izgradio Ferhad-paša Sokolović, postao krajem 16. stoljeća administrativni, historijski, politički, ekonomski i kulturni centar Bosanskog vilajeta i Bosanske krajine i po svom položaju u odnosu na glavne pravce širenja Osmanskog carstva, po ljepoti gradnje, bogatstvu okoline i bogatstvu voda i posebno termalnih izvora (Ilidža), privlačno mjesto za ljude koji su u taj grad rado dolazili i u njemu se naseljavali.

Od troje djece ostao samo Muhamed

Otac Muhamedov se, također, 1926. godine, iz svog rodnog Ključa doselio u Banju Luku zbog potreba školovanja svoje sedmero djece, tada dorasle za srednju školu. Sulejmanbeg Filipović je prije Muhamedove majke bio dva puta oženjen, a obje prethodne žene su mu bile iz Hercegovine.

Prva se zvala Habiba hanuma Serdarević i bila je rodom iz Ljubinja, mjesta u kojem je Sulejmanbeg nastupio u službu kao šef porezne uprave još krajem 19. stoljeća. Habiba hanuma je Sulejmanbegu rodila tri sina (Safeta, Husrefa i Ismeta).

Nakon njene smrti, Sulejmanbeg se, po njenom savjetu i izričitoj želji, oženio njenom bliskom rođakom Rašidom hanumom Resulbegović iz Trebinja, a ona mu je rodila sina Ifeta. Nažalost, i ona je umrla od tada fatalne bolesti koja se zvala upala pluća i kojoj su ljudi iz Hercegovine lakše podlijegali kada bi se našli u bosanskim uvjetima života, odnosno u zimskim uvjetima kakvi su tada vladali u Bosni.

Sulejmanbeg se, ostavši udovac sa četiri za samostalan život nedorasla sina, oženio i treći put. Ali ovog puta Bosankom po imenu Đul hanuma Filipović, kćerkom Alibega Filipovića iz Glamoča koja je, kao i Sulejmanbeg, ostala udovica iza svog prvog muža Huseinbega Filipovića iz Rastoke kod Ključa, a koja je sa prvim mužem, umrlim od španske groznice, imala sina Ahmeta i kćerke Ćamilu i Zilhu.

Đulhanuma je nakon udaje za Sulejmanbega rodila troje djece, od kojih je u životu ostao jedino Muhamed, koji je po rođenju dobio ime po najdražem amidži Muhamedbegu Filipoviću, najstarijem bratu svog oca (adže Muhamedbeg). Muhamedbeg je bio izuzetno dobar i prijatan čovjek i za sve članove porodice bio je omiljeni i rado očekivani amidža.