U Republici Kosovo su održani prijevremeni izbori za Skupštinu 6. oktobra ove godine. Poslije nepune dvije godine od početka mandata aktuelne tehničke vlade premijer Ramush Haradinaj je podnio ostavku, zbog poziva za izjavu u Specijalnom sudu. Međutim, ovoj vladi se svakako nazirao kraj, jer Skupština Kosova nije imala stabilnu većinu, uzimajući u obzir da je i prilikom formiranja imala tek jednog od natpolovično potrebnog broja poslanika, dakle 61 njih od ukupno 120.

Bojkot poslanika "Srpske liste"

Zna se također da su Skupštinu bojkotovali poslanici “Srpske liste” (SL), njih devetoro, u čijoj je grupi bio i poslanik goranske zajednice, te je 10 njih gotovo pa redovno nedostajalo u skupštinskom kvorumu, iako su oni formalno bili u parlamentarnoj poziciji! Dok je deseti poslanik na garantirana mjesta srpske zajednice bio samostalan i skoro pa redovan na sjednicama Skupštine. Razlog neprisustva poslanika SL jeste slijeđenje stava Srbije i njenog predsjednika Aleksandra Vučića koji je umislio da treba da utječe preko SL na bojkot rada kosovskih institucija. Tim prije što su i oni bili potpisnici koalicionog sporazuma sa koalicijom PAN iz većinski albanskih partija, u kojoj su bili PDK, AAK i Nisma, plus devet poslanika iz ostalih nevećinskih zajednica na garantiranim mjestima, među njima i troje bošnjačkih: dvoje iz koalicije "Vakat" i jedna iz NDS-a. U Vladi je bilo nekoliko ministara iz "Srpske liste" plus jedan potpredsjednik, dok iz bošnjačke zajednice (iz koalicije "Vakat") i iz turske zajednice (iz KDTP) je također bio po jedan ministar.

Dakle, taj bojkot devet poslanika "Srpske liste", plus pridruženog im poslanika u skupštinskoj grupi iz goranske zajednice, bio je jako izražen u ovom posljednjem samo dvogodišnjem mandatu kosovske vlade, a nije bilo nešto mnogo bolje ni u prethodnom skupštinskom sazivu, što se tiče bojkota. To znači da je Beograd, odnosno predsjednik Srbije Vučić, htio da pokaže kosovskim liderima da on redovno kontroliše izbor i rad predstavnika srpske zajednice na Kosovu i da bez njegovog znanja i odobrenja oni ne mogu predzuzeti niti jedan korak, bilo da se radi o krupnijim pitanjima ili pak o onim iz svakodnevnog života pripadnika srpske nacionalnosti ili uopšte građana Kosova.

Višegodišnja igra Beograda 

Jedan od mogućih odgovora s Kosova je očigledno pronađen: primijeniti odredbu kosovskog Ustava i svesti Vladu Kosova na 12 do najviše 15 ministara, a ne kao što je bilo u ovom - još tehničkom - mandatu da je broj ministarskih portfelja bio 21.

Naime, zna se da se i po nacrtu zakona o vladi koji je u opticaju, broj ministarskih pozicija planira na najviše 15. Dok po slovu Ustava u slučaju do 12 ministara, samo jedno ministarsko mjesto pripada srpskoj zajednici, a jedno drugim nevećinskim zajednicama.

Samim tim nije nikakvo čudo što se od potencijalnog mandatara za sastav nove Vlade Kosova, g. Albina Kurtija iz Vetvendosja, kao najglasanijeg političkog subjekta s minulih izbora, najavljuje broj od 12 ministara u predstojećoj vladi, a što je isto mišljenje i kod potencijalnog njihovog političkog partnera iz Demokratskog saveza Kosova, (LDK), i g-đe Vjose Osmani.

Naravno, niko od njih ne govori da je (glavni) razlog smanjenja broja ministara zbog srpske ili drugih nevećinskih zajednica. Međutim, g. Kurti je dao izjavu da bi najradije izbjegao uzimanje predstavnika “Srpske liste” u Vladi, zbog njihovog odnosa prema institucijama Kosova, odnosno njihovog nipodoštavanja istih.

I sad se postavlja pitanje kome je uopšte u interesu da sve ono što je Plan g. Martija Ahtisarija, odnosno Ustav Kosova, omogućio nevećinskoj srpskoj zajednici, računajući i 10 garantiranih mjesta u Skupštini i par pozicija ministara u Vladi Kosova, u slučaju preko 12 ministra, u dva mandata zaredom se koristi protiv funkcionisanja vlade i skupštine ove mlade države?

Niko racionalan ne može povjerovati da to odgovara cjelokupnoj srpskoj zajednici koja živi na Kosovu, koja želi da ostane ovdje, a to je sigurno većina onih koji su rasuti po opštinama ili drugim kosovskim mjestima naseljenim pripadnicima (i) srpskog naroda. Prema tome, ova višegodišnja igra Beograda i “Srpske liste”, odgovara samo aktuelnoj srbijanskoj politici koju trenutno vodi predsjednik Vučić, koji su, po svoj prilici, spremni da rizikuju opstanak svog naroda i njegov aktuelni pravni i politički položaj, samo radi postizanja navodno viših ciljeva - koji su samo njihove želje u aktuelnom dijalogu Kosovo - Srbija.

S druge strane, ma koliko da se to i od međunarodne zajednice prešutkuje, ova naprijed spomenuta njihova igra nanosi veliku štetu predstavničkom sistemu nevećinskih zajednica jer se on ovim njihovim ponašanjem potvrđuje u praksi kao nefunkcionalan.

A ono što je za nas - “druge nevećinske zajednice” - bitno, posljedicu takve srbijanske i SL politike će, ni krivi ni dužni, platiti i ostale zajednice Kosova, koje imaju sve zajedno 10 garantiranih poslanika, isto koliko i srpska zajednica. A da paradoks bude još veći, devetoro poslanika drugih nevećinskih zajednica: Bošnjaka, Turaka, Roma, Aškalija i Egipćana, su uvijek bili aktivni u Skupštini Kosova, odnosno listom i redovno glasali u interesu kosovske države i glavnih političkih smjernica većinske vlade i skupštine. Međutim, ovdje nije nebitno što su i neki predstavnici drugih zajednica preko svojih poslanika bili često zloupotrebljavani od nekih većinskih predstavnika, neriijetko su popuštali i olahko se povodili za obećanjima, bili nejedinstveni, izigravajući međusobnu poziciju-opoziciju u Skupštini, itd. Po tome su zasebno bili poznati neki bošnjački poslanici u više skupštinskih saziva.

Bošnjaci Kosova čekaju 

Kao aktuelna posljedica ove neodgovorne politike “Srpske liste”, jeste upravo najavljeno smanjenje broja ministara u Vladi Kosova, a što će biti u skladu sa Ustavom. Iako se to pravda potrebom za racionalizacijom, vidljivo je da je jedan od razloga upravo naprijed spomenuto ponašanje onih koji su sebi dali luksuz da budu u vladi kao ministri a da ne učestvuju ni na njenim sjednicama.  

S druge strane, niti jednog momenta se nisu odrekli ni ministri niti poslanici SL-a dobrih plata i privilegija od svojih pozicija u te iste kosovske institucije. Sve dugoročne posljedice u (inače dobrom) nevećinskom sistemu predstavljanja, koga očigledno planski ruši srbijaska aktuelna polititka, ostaje da se vidi gdje će se sve završiti. Za sad se samo može čuti poneki relevantan glas razuma da će naglo smanjenje i spajanje pojedinih ministarstva kosovske vlade, izazvati funkcionalne poremećaje.

Čini se da smo baš i sada u lošem položaju opet mi Bošnjaci Kosova oko ministarske pozicije, tim prije što smo poslije proglašenja nezavisnosti po prvi put u prošlom skraćenom mandatu imali priliku da dobijemo Ministarstvo bez portfelja, iako gotovo bez budžeta.

U ovom - još tehničkom - mandatu Vlade premijera Haradinaja, Bošnjacima je preko većinske koalicije "Vakat" data pozicija ministra regionalnog razvoja (ministar Rasim Demiri). To ministarstvo je imalo skromniji budžet, ali je ipak ostvarilo vidan doprinos po regijama u cijelom Kosovu, a zasebno je učinjen pomak na popravci minusa u infrastrukturnim investicijama u mjestima većinski nastanjenim Bošnjacima, ali i ne samo sa njima. Ono što je zasebno važno, bošnjačka zajednica je pokazala da ima kadrove i za visoke pozicije u izvršnoj vlasti, kako za zamjenike ministara tako i za ministre u vladi, itd.

Sad se sve to stavlja pod znak pitanja, i Bošnjaci se, zajedno s Turcima, Romima, Egipćanima i Aškalijama dovode u poziciju da vode unutarnje borbe za prednost oko ministarske pozicije, te da jedni druge ‘ubjeđuju’ ko je do sada bio više ministar, ko je sposobniji, ko treba da bude u Vladi, itd. Na stranu sad to što se već zastarjela opozicija iz NDS-a u liku osobe koja je nekoliko skupštinskih mandata potrošila protiv većinske koalicije "Vakat" koja redovno ima u nekoliko mandata po dvoje poslanika na bošnjačkim garantiranim mjestima, gdje i sada čini sve okolo da izbojkotuje dobijanje ministarskog mjesta za Bošnjake, podržavajući samokandidiranog predstavnika egipćanske zajednice.

Ipak, svaki racionalni mandatar ne bi trebao da se prilikom određivanja ministra iz nevećinskih zajednica oslanja samo na broj, tj. “bingo” pogodak od nekih vječitih poslanika iz manjinskih zajendica, kojima je ionako najveća briga u Skupštini bila i ostala njihovo lično pozicioniranje, nego bi trebao uzeti u obzir neke fakte koji su jako važni.

A jedan od fakata jeste da su Bošnjaci Kosova treća po broju nacionalna zajednica u Republici Kosovo, sa pravno i politički naslijeđenim statusom, odnosno sa svim kontributima nacionalnosti,  jer u praksi imaju u upotrebi svoj bosanski jezik u školskoj nastavi, informisanju, djelimično i u službenoj upotrebi, itd. Slična jezička prava ima samo još turska nacionalna zajednica, četvrta po broju.

Također je važan fakat da su Bošnjaci Kosova svojim brojem glasova, pogotovo u opštini Prizren, pokazali da nisu nikakvi “sadaka predstavnici”, već da imaju ozbiljno biračko tijelo.

A najbitnije je zapravo da Bošnjaci Kosova čekaju i dalje da se stabilno riješe neki njihovi kolektivni nacionalni problemi koje institucije Kosova prolongiraju, iako Ustav i zakoni to nama garantiraju.

Naprimjer, traženo podizanje kvaliteta nastave na bosanskom jeziku, uz rješavanje nedostatka udžbenika i dokumentacije na bosanskom jeziku, pitanje decentralizacije, pitanje odnosa Kosova sa Bosnom i Hercegovinom i ukidanja rigoroznog viznog režima, daljnja institucionalna nadgradnja odnosa i sa bošnjačkom dijasporom, pitanje bošnjačkog zapošljavanja i gradacija u svim državnim i javnim službama, zaštita životne sredine i daljnje neizdavanje dozvola za gradnju hidrocentrala u Župi kod Prizrena (zaustavljeno našim velikim insitucionalnim angažmanom uz podršku naroda, počev od 2016. godine).

Iako se manje-više zna da su mnogi od ovih problema bili i do sada često potencirani, neki i rješeni, išlo je dosta teško i s nama u državnim institucijama. Ne treba nam puno ‘moderacije’ da znamo kako bi tek bilo bez nas!

(Autor je pripadnik bošnjačke koalicije "Vakat" i aktuelni zamjenik ministra u mandatu tehničke Vlade Kosova)