Uz lijevu obalu rijeke Neretve nadomak Čapljine, smjestio se jedan od najljepših srednjovjekovnih bosanskohercegovačkih gradova Počitelj, koji je proglašen nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine i uvršten na UNESCO-ovu listu svjetske kulturne baštine. Ljepota ovog, kako ga je naš književnik Ivo Andrić nazvao, „Grada od kamena“ nijednog prolaznika, bilo da ide prema moru ili nekoj drugoj južnoj destinaciji, ne ostavlja ravnodušnim, pa vrlo često i ako nije planirao, svrati u obilazak i na kaficu u ovaj živopisni gradić, u kojem svaka građevina, ali i porodica ima svoju priču.
O porijeklu imena Počitelj postoje različita mišljenja i stručnjaka i javnosti, pa ni danas sa sigurnošću ne možemo reći koje je tačno. Dok jedni smatraju da je ime Počitelj izvedeno od glagola počivati, drugi tvrde da su ga uslovili učeni ljudi „poštovana gospoda“, treći pak da se porijeklo imena treba tražiti u mađarskom „čitelj“ ili italijanskom „cittadela“ izrazu za grad, odnosno utvrđenje, a četvrti da je od glagola „čitati“. Svaka od navedenih tvrdnji ima smisla, ali polemike o imenu ovog bajkovitog gradića vode se i danas, a vjerovatno će i u budućnosti biti izazov za mnoge historičare.
200 godina bio pogranični centar
Pretpostavlja se da je Počitelj izgradio bosanski kralj Tvrtko I Kotromanić 1383. godine, a prvi put je spomenut u povelji kralja Alfonsa V Aragonskog za hercega Stjepana Vukčića Kosaču 1444. (Posichell, Vdobranah castello con lo contato) kao sjedište župe Dubrava.
Prije dolaska Osmanlija, s ciljem odbrane grada, ugarsko-hrvatski kralj Matijaš Korvin, zajedno s lokalnim plemstvom, utvrdio je Počitelj uz novčanu podršku Dubrovačke republike. Uprkos tome, Osmanlije, predvođene Hamza-begom Obrenovićem, osvajaju Počitelj 1471. godine, koji tada postaje sjedište Kapetanije, a od 1475. gradom upravlja dizdar. Godine 1694., kada Mletačka republika osvaja Gabelu koja je do tada bila pogranični centar, ulogu novog pograničnog centra preuzima Počitelj i zadržava je do 19. vijeka.
Danas u Počitelju žive uglavnom stariji stanovnici, koji su većinom potomci prvih stanovnika ovog srednjovjekovnog grada, a među njima su i potomci porodice Dizdar koja je prije pet vijekova zasnovana unutar njegovih zidina, čiji su preci bili zapovjednici grada.
Fascinantne građevine
Iznad ovog historijskog naselja dominira Počiteljska tvrđava, odnosno Gavrankapetanova kula, koja je štitila ulaz u dolinu donje Neretve na putu iz Drijeva prema Bišću. Tvrđavu čine najstarije srednjovjekovno jezgro, odnosno toranj s malim unutrašnjim dvorištem – donjonom, izgrađen krajem 14. vijeka, bedemi, te okolni dodaci i pojačanja građeni do druge polovine 15. vijeka.
Hadži Alijina džamija je još jedan dominantan počiteljski objekt, a predstavlja jedno od najuspješnijih ostvarenja klasičnog osmanskog stila jednoprostornih potkupolnih džamija. Izgrađena je 1562. godine, a na natpisu iznad ulaza u džamiju stoji da ju je podigao Hadži Alija. Džamiju je 1664. godine popravio Šišman Ibrahim-paša, te je od tada ova džamija u narodu poznata i po imenu Šišman Ibrahim-pašina.
Uz džamiju su tada izgrađeni i mnogi objekti koji su bili veoma značajni za društveni razvoj grada, poput Šišman Ibrahin-pašine medrese, odnosno vjerske škole, koju i danas krase originalne bakarne kupole. Hamam je izgrađen prije 1664., a Šišman Ibrahim-pašin han 1665. godine.
Sahat-kula, izgrađena također tih godina, tipična je hercegovačka sahat-kula nastala pod utjecajem mediteransko-dalmatinske arhitekture.
Gavrankapetanovića kuća je također počiteljski objekt vrijedan spomena. Sagrađena je između 16. i 17. vijeka, a 1964. godine pretvorena u umjetničku koloniju, pa je jedna od prvih likovnih kolonija na prostoru jugoistočne Evrope.
U Počitelju se svake godine, prvog vikenda u junu, održava manifestacija „Trešnjeva nedjelja“, koju organizira Udruženje likovnih umjetnika Bosne i Hercegovine.
