Skoro 500 miliona ljudi u svijetu boluje od dijabetesa, a ova bolest je četvrti vodeći uzrok smrti u većini razvijenih zemalja. To su podaci prezentirani povodom Svjetskog dana borbe protiv dijabetesa, koji se obilježava danas. Centralni registar oboljelih u Bosni i Hercegovini ne postoje, a podaci Zavoda za javno zdravstvo Federacije BiH smatraju se potcijenjenima. Prema procjenama Internacionalne dijabetes federacije, u 2012. u BiH je dijabetes imalo 353.430 ljudi u dobnoj grupi od 20 do 79 godina.

- Dijagnosticiranje dijabetesa je u stalnom porastu. Prema podacima kojima raspolaže Zavod za javno zdravstvo FBiH, a kada je u pitanju broj registriranih u ambulantno-polikliničkom morbiditetu, u 2017. godini on je iznosio 76.808 oboljenja od dijabetesa - kaže mr. ssc. med. dr. dnana Dizdarević-Maksumić iz ZZJZ FBiH. A

Genetski faktor

Šećerna bolest ili dijabetes je višestruki metabolički poremećaj obilježen apsolutnim ili relativnim nedostatkom inzulina koji kao posljedicu ima povišenje glukoze u krvi. Dijabetes nastaje djelovanjem i interakcijama različitih faktora, a prije svega genetskih, faktora okoliša i načina života. Osim poremećaja metabolizma ugljikohidrata, istovremeno postoji i poremećaj metabolizma masti i bjelančevina.

- To je hronična, neizlječiva bolest koja zahvata sve dobne skupine i u stalnom je i progresivnom porastu. Danas je u svijetu registrirano blizu 250 miliona osoba oboljelih od šećerne bolesti. Najveći razlog tome je nezdrav način života, a to uključuje prekomjernu i nezdravu prehranu, debljinu, smanjenu fizičku aktivnost i stres - kazala je specijalista interne medicine prim. mr. med. sc. Lejla Jašarević iz JZU UKC Tuzla.

Šećerna bolest se dijeli na dva tipa: tip 1, koji nastaje usljed nedostatka inzulina - hormona kojeg luče beta ćelije gušterače i koji je neophodan za normalan ulazak i metabolizam glukoze u ćelije, i tip 2, u čijem nastanku igra ulogu i smanjena osjetljivost ćelija na inzulin i neadekvatno lučenje inzulina iz gušterače. Osim ova dva tipa, manje su zastupljeni i drugi specifični tipovi šećerne bolesti uzrokovana hroničnim bolestima gušterače, provocirana uzimanjem nekih lijekova, šećerna bolest u sklopu nekih genetskih sindroma, šećerna bolest u trudnoći...

- Tip 2 se javlja kod više od 90 posto osoba s dijabetesom, i to uglavnom u odrasloj populaciji. U dobi iznad 40 godina učestalost raste, ali, nažalost, zbog nezdravog načina života, sve se češće javlja i kod mlađih, posebno gojaznih osoba. U nastanku šećerne bolesti tipa 2 postoji najčešće dvostruki poremećaj. Prvi je smanjenje inzulinskih receptora u ćelijama i nemogućnost inzulina da transportira glukozu u ćelije, i to naročito u ćelijama masnog tkiva, jetre, skeletnih mišića. Inzulinska rezistencija remeti normalan ulazak glukoze u ćelije, a utječe i na povećano stvaranje glukoze u jetri. Inzulinska rezistencija je dijelom genetski poremećaj, ali i vanjski faktori, kao što su debljina, povećana koncentracija slobodnih masnih kiselina u krvi, smanjena fizička aktivnost i starija životna dob - rekla je dr. Jašarević.

Pet načela

Tako, dodaje, nastaje porast koncentracije glukoze u krvi i zbog toga gušterača počinje lučiti veće količine inzulina da bi pojačala ulazak glukoze u ćelije, što u početku djelimično rješava problem suviška glukoze u krvi i taj period nazivamo oštećenom tolerancijom za glukozu. Kako u ćelijama i dalje postoji inzulinska rezistencija, tako proces dalje ide ukrug sa sve većim lučenjem inzulina, gušterača se vremenom iscrpljuje i lučenje inzulina se smanjuje, što u krajnosti ima nastanak šećerne bolesti.

- U liječenju šećerne bolesti postoji pet osnovnih načela: edukacija bolesnika, pravilna prehrana, fizička aktivnost, samokontrola glukoze u krvi i mokraći i lijekovi za liječenje šećerne bolesti. Zbrinjavanje osoba sa šećernom bolešću je multidisciplinaran timski rad. Najvažnije je aktivno uključivanje bolesnika u liječenje i samokontrolu. Bez bolesnikova entuzijazma nema ni uspjeha u liječenju. Tim se treba sastojati od internista dijabetologa ili endokrinologa, kvalificiranog edukatora i nutricionista. Postepeno s razvojem hroničnih komplikacija dijabetesa, u tim treba uključiti neurologa, oftalmologa i ortopeda - kazala je dr. Jašarević.

Oboljele je potrebno educirati o prehrani, fizičkoj aktivnosti i lijekovima za sniženje nivoa glukoze u krvi. Edukacija treba biti kontinuirani proces.

Najčešći simptomi

Simptomi bolesti obično se javljaju postepeno, u blažem obliku, kaže dr. Jašarević, tako da prođe dosta vremena prije nego što se dijagnosticira dijabetes. Smetnje se mogu javiti u obliku žeđi ili pospanosti nakon obilnijih obroka, učestalijim mokrenjem, stalno izraženom glađu. Nisu rijetki niti znakovi hipoglikemije, izrazito pojačana glad, preznojavanje, drhtanje, nesvjestica. Mogu se javiti i umjeren gubitak na težini, smetnje vida, koncentracije, učestale infekcije, ranice po tijelu, najčešće nogama.